Tiền đề
Cách mạng công nghiệp dựa trên những điều kiện tiền đề nhất định, nhưng
điều kiện đó không giống nhau giữa các nước, ở nước Anh, những điều kiện của
cách mạng công nghiệp xuất hiện sớm và thuận lợi hơn nhiều so với ở các nước
khác.
Nguồn vốn cho cách mạng công nghiệp ở nước Anh dựa vào ưu thế ngoại
thương, buôn bán ten dạ với giá độc quyền, trao đổi không ngang giá với các
nước thuộc địa và các nước lạc hậu khác như Bắc Mỹ, Ấn Độ, Ailen, Đức… Hoạt
động xuất khẩu len dạ đã mang lại nguồn lợi nhuận lớn cho những nhà tư bản Anh.
Năm 1701, xuất khẩu len đạt trị giá 2 triệu bảng Anh, chiếm khoảng hơn 1/4 tổng
giá trị xuất khẩu và đến năm 1770 đạt 4 triệu bảng Anh, chiếm khoảng từ 1/4 đến
1/3 tổng giá trị xuất khẩu của nước Anh. Từ năm 1780 đến năm 1800 giá trị xuất
khẩu tăng lên 2,7 lần, đạt 55,831 triệu bảng Anh; giá trị nhập khẩu tăng 3 lần,
đạt 55,4 triệu bảng Anh. Các cuộc xâm chiếm và khai thác thuộc địa đã cung cấp
một nguồn tài chính lớn cho cuộc cách mạng công nghiệp Anh. Đế quốc Anh chiếm
Ailen (1649-1652), cướp thuộc địa của Tây Ban Nha (châu Mỹ), của Pháp (Canada,
Ẩn Độ…), của Hà Lan (Nam Phi, Ốtxtrâylia). Cho đến thế kỷ XIX, nước Anh đã
chiếm được những vùng thuộc địa rộng lớn.
Buôn bán nô lệ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn vốn cho cuộc
cách mạng công nghiệp ở nước Anh. Cuộc viễn chinh cướp nô lệ sớm nhất xảy ra từ
năm 1562. Chính phủ Sáclơ II ủng hộ và cho thành lập một công ty độc quyền –
Công ty châu Phi của Hoàng gia (thành lập năm 1672) chuyên buôn bán nô lệ.
Trong thời gian từ năm 1680 đến năm 1686, trung bình có khoảng 5.000 nô lệ được
chuyển từ châu Phi sang châu Mỹ. Giai đoạn 1700-1786 có khoảng 61.000 nô lệ
châu Phi được chuyển đến Jamaica. Nếu tính từ 1680 đến 1786 có tới 2 triệu nô
lệ bị Anh bán khắp nơi. Liverpool là trung tâm buôn bán nô lệ. Vào những năm 80
của thế kỷ XVIII, lợi nhuận về buôn bán nô lệ của Liverpool lên tới 300.000
bảng Anh mỗi năm.
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản trong nông nghiệp cũng là tiền đề cho
cách mạng công nghiệp Anh. Những đạo luật về ruộng đất của chính quyền tư sàn
Anh đã mở cửa cho việc bán ruộng đất của giáo hội, quý tộc được đễ dàng. Trong
thời gian từ năm 1760 đến năm 1797 có khoảng 2,9 triệu acre bị rào (1 acre –
4047 m2). Năm 1801, “Đạo luật về rào đất” được ban hành, cho phép chủ
đất thà cửa cướp ruộng đất của nông dân. số lượng ruộng đất còn bị rào nhiều
hơn nữa.
