Suốt trong thời gian dài từ những năm 1980 đến nay, lý thuyết chi phối
sự vận hành của nền kinh tế Mỹ bắt nguồn trong lý thuyết kinh tế thị trường tự
do mới từ thời cầm quyền của tổng thống Mỹ R. Reagan và thủ tướng Anh M.
Thatcher. Cuộc khủng hoảng tài chính trầm trọng lần này đã cho thấy sự thất bại
của mô hình kinh tế thị trường tự do mới.
Điều đó chứng tỏ nếu thiếu sự kiểm soát của nhà nước trong hoạt động của
thị trường tài chính sẽ tiềm ẩn nguy cơ rủi ro bất ổn và dẫn đến khủng hoảng.
Joseph E. Stiglitz đã phát biểu rằng: “Thế giới dường như đang tỏ ra không còn
mặn mà với chủ nghĩa tự do mới, một chiếc túi đầy ý tưởng dựa trên nền tảng cơ
bản là thị trường luôn luôn tự điều tiết, phân bổ hiệu quả các nguồn lực và
phục vụ lợi ích chung”. Thực tế, một phàn tư thế kỷ vừa qua, một số nước đang
phát triển khi áp dụng lý thuyết của chủ nghĩa tự do mới cũng không đem lại kết
quả như mong muốn, đặc biệt là những bất cập về khoảng cách rất lớn giữa lợi
ích xã hội và lợi ích cá nhân. Rõ ràng, nếu hai lợi ích này không hài hòa
thì kinh tế thị trường cũng không thể phát triển. Theo J. Stiglitz: “Tư tường tự
do mới là một học thuyết chính trị phục vụ cho lợi ích cá nhân, nó không dựa
trên nền tảng của một học thuyết kinh tế. Nó cũng không dựa trên một kinh
nghiệm lịch sử nào. Dãy là bài học duy nhất cần rút ra từ mối đe dọa đang đè
nặng lên nền kinh tế thế giới hiện nay”. Và dãy chính là sự cáo chung của chủ
nghĩa tự do mới.
Với ý nghĩa ấy, học thuyết kinh tế của C. Mác vẫn còn giá trị thực tiễn
lớn để luận giải những vấn đề kinh tế – tài chính nóng bỏng hiện nay như vấn đề
khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Nhà sử học Eric Hobsbawn đã nói: “Chúng ta
không chút ngạc nhiên rằng các nhà chính trị cũng như các doanh nhân thành đạt
nhất ở phương Tây, nhất là những người hoạt động trong lĩnh vực tài chính toàn
cầu giờ dãy đang quay trở lại nghiên cứu học thuyết của c. Mác và tìm thấy
trong đó lòi giải thích về nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ hệ thống tài chính của
thế giới đương đại”.
Thứ hai, học tập, nghiên cứu lịch sử kinh tế sẽ giúp nắm bắt và học tập
những bài học kinh nghiệm trong phát triển kinh tế.
