Các trung tâm kinh tế thế giới chuyển sang nước Anh. Vào thé kỷ XIX, Anh
trở thành “người bá chủ mặt biển”. Năm 1815, trọng tải của hạm đội biển của
nước Anh là 2,2 triệu tấn, năm 1850 là gần 3,4 triệu tấn, chiếm60% tổng trọng
tải đường biển thế giới. Gần cuối thế kỷ XIX, London trở thành thủ đô của
thương mại thế giới. Năm 1870, tổng mức chu chuyển hàng hóa toàn thế giới là
37,5 tỷ mác thì riêng Vương quốc Anh (gồm cả thuộc địa Anh) chiếm 14 tỷ mác
(37,3%).
Cách mạng công nghiệp Anh đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển nông
nghiệp ở nước này. Ruộng đất tập trung vào những địa chủ lớn. Đen giữa những
năm 1870, ở Anh có 20 đại địa chủ chiếm 40 triệu ruộng đất. Trong sản xuất nông
nghiệp đã hình thành những trang trại sử dụng lao động làm thuê. Thời gian này
có khoảng 1 triệu công nhân trồng lúa mì. Chính quyền đảm bảo việc tiêu thụ
nông phẩm. Năm 1815, “Luật lúa mì” được ban hành quy định giá lúa mì cao. Nước
Anh được coi là nước có nền nông nghiệp kiểu mẫu vào thời kỳ này. Tuy nhiên,
trong nửa cuối thế kỷ XIX, giá lúa mì giảm đi tới 4 lần. Lúc đó, các trại chủ
thu hẹp diện tích trồng lúa mì và phát triển chăn nuôi nhằm cung cấp thực phẩm
cho thành phố.
Cách mạng công nghiệp đã thúc đẩy sự phân bố lại lực lượng sản xuất và
phân công lại lao động xã hội. Trước hết là cuộc di cư lên phía Bắc và phía
Đông – vùng phát triển nhất mà trung tâm là thành phố London. Các xí nghiệp mới
phát triển gồm các cơ sở nguyên liệu, năng lượng. Thành phố Lancashire trở
thành trung tâm của ngành công nghiệp vải bông. Tại Xcốtlen xuất hiện nhiều khu
công nghiệp mới. Nhiều thành phố mới được xây dựng như Liverpool, Manchester,
Birmingham. Dân số thành thị tăng lên 3,5 lần trong những năm 1750-1871. Trong
khi đó dân cư nông thôn giảm xuống nhanh chóng, từ 35% tổng số dân năm 1811 xuống
20,9% năm 1851 và 14,2% năm 1871 (trong tổng số dân là 22.712.260 người). Cách
mạng công nghiệp đã làm phá sản thợ thủ công và nông dân, biến họ thành những
người vô sản đi làm thuê trong các nhà máy. Giai cấp vô sản hình thành và ngày
càng tăng lên. Họ phải làm việc 12-14 tiếng một ngày là hiện tượng bình thường,
trong khi đó tiền lương thực tế của họ bị giảm xuống. So với năm 1800, tiền
lương thực tế của công nhân Anh năm 1809-1818 thấp hơn đến 28%; đời sống của
công nhân ngày càng bị bần cùng hóa.
Đọc thêm tại:
